จริยธรรมปัญญาประดิษฐ์จากพื้นดิน

การศึกษาวิจัยด้านปัญญาประดิษฐ์ในประเทศไทย เริ่มขึ้นอย่างเป็นทางการในราวช่วงกลางของทศวรรษ 1970 หรือประมาณช่วงปลายของทศวรรษ 2510 ต่อกับช่วงต้นของทศวรรษ 2520 เมื่อนับเป็นพุทธศักราช โดยมีการสอนวิชานี้ในภาควิชาวิศวกรรมคอมพิวเตอร์ในมหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ และจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย การวิจัยด้านนี้เริ่มจากการวิจัยด้านการประมวลผลภาษาธรรมชาติ เนื่องจากมีความจำเป็นต้องให้คอมพิวเตอร์รับรู้การมีอยู่ของภาษาไทยและตัวอักษรไทย จากนั้นก็มีการขยายขอบเข...

เอพิโสดนี้เป็นการสนทนากับ อ. ดร. ณฐิกา ครองยุทธจากภาควิชามนุษยศาสตร์ คณะสังคมศาสตร์และมนุษยศาสตร์ มหาวิทยาลัยมหิดล อ. ณฐิกาเป็นอีกคนหนึ่งที่งานวิจัยของอาจารย์ได้รับการสนับสนุนจากโครงการ อาจารย์มาคุยกับเราเกี่ยวกับบทความเรื่อง "ChatGPT as an Epistemic Assistant" หรือ ChatGPT ในฐานะที่เป็นผู้ช่วยด้านความรู้ โดยอาจารย์ใช้ทฤษฎีจากญาณวิทยาสังคม ซึ่งเป็นสาขาหนึ่งในปรัชญาที่มองถึงบทบาทของความรู้ในสังคม มาวิเคราะห์สถานการณ์ด้านการเป็นผู้ช่...

เอพิโสดนี้พูดเรื่อง "Agentic AI" หรือ "ปัญญาประดิษฐ์ที่เป็นผู้กระทำการ" ซึ่งได้แก่ปัญญาประดิษฐ์ที่สามารถทำการต่างๆได้เอง โดยเป็นเลขานุการส่วนตัวให้เราได้ เช่น เราอาจสั่งระบบให้จองตั๋วเครื่องบินให้ ไปเมืองนี้ ออกเดินทางวันนี้ กลับวันนี้ ระบบก็จะเสนอทางเลือกต่างๆให้เรา หรือแม้แต่อาจจะติดต่อซื้อตั๋วแทนเราได้ หรือระบบที่ทำงานเป็นผู้ช่วยวิจัย ไปค้นหาข้อมูลแล้วเขียนสรุปมาให้เราอ่าน ปัจจุบันระบบปัญญาประดิษฐ์แบบนี้กำลังได้รับการพัฒนา และคา...

"เอกภาวะ" หรือ Singularity ในกรณีของการพัฒนาเทคโนโลยี โดยเฉพาะปัญญาประดิษฐ์ ได้แก่จุดที่ความก้าวหน้าหรือประสิทธิภาพของปัญญาประดิษฐ์ ก้าวหน้ามากกว่ามนุษย์ในทุกๆด้านโดยไม่มีข้อยกเว้น ซึ่งเนื่องจากอัตราความก้าวหน้าของเอไอมีมากกว่าของมนุษย์ เมื่อผ่านจุดนี้ไปแล้ว เอไอก็จะก้าวหน้ามากกว่ามนุษย์ไปเรื่อยๆ จนกระทั่งความแตกต่างระหว่างเอไอกับมนุษย์ เทียบได้กับความแตกต่างระหว่างมนุษย์กับลิงชิมแปนซี หรือระหว่างมนุษย์กับปลา หรือระหว่างมนุษย์กับมด...

การประชุมที่สิงคโปร์อีกครั้งหนึ่งจัดขึ้นในวันที่ 4-5 กันยายน 2568 หัวข้อได้แก่เรื่องมิติทางจริยธรรมของ "สำเนาตัวตนดิจิตัล" (digital duplicates) สำเนาตัวตนได้แก่การใช้ปัญญาประดิษฐ์สร้างตัวตนของบุคคล ซึ่งส่วนใหญ่จะเป็นบุคคลที่ตายไปแล้ว เพื่อให้เขายัง "ดำรงชีวิตอยู่" ในรูปแบบของตัวตนที่อยู่ในโลกดิจิตัล ตัวตนเสมือนเหล่านี้จะสามารถพูดได้และตอบคำถามได้ แบบเดียวกับที่เราพูดคุยกับแช็ทบ็อท แต่มีการสร้างภาพของบุคคลที่ตายไปแล้ว ให้ดูเหมือนว่า...

เราพูดกันมาหลายเอพิโสดเกี่ยวกับเอไอ แตยังไม่ได้พูดอย่างละเอียดเลยว่า ปัญญาประดิษฐ์คืออะไร แล้วมีประวัติความเป็นมาอย่างไร มีกี่ประเภท ดังนั้นในเอพิโสดนี้เราจะพูดกันถึงเรื่องเหล่านี้ อันที่จริงเรื่องพวกนี้มีรายละเอียดมาก อย่างเช่นประวัติของเอไอ ก็สามารถเขียนได้เป็นหนังสือหนึ่งเล่ม ในเอพิโสดนี้เราจึงพูดกว้างๆเพื่อให้เห็นภาพว่าปัญญาประดิษฐ์เป็นอย่างไร เพื่อที่ว่าเวลาเราวิเคราะห์เรื่องจริยธรรมของปัญญาประดิษฐ์ เราจะได้รู้ว่าเรากำลังวิเคร...

ผมเล่าเรื่องการไปร่วมประชุมวิชาการของสมาคม International Association of Computing and Philosophy ซึ่งได้จัดขึ้นที่มหาวิทยาลัย Twente ประเทศเนเธอร์แลนด์ ในระหว่างวันที่ 1 - 3 กรกฎาคม พ.ศ. 2568 ที่ผ่านมา ผมได้เสนอบทความเรื่อง "ทรรศนะของพุทธปรัชญากับของสปิโนซาเกี่ยวกับความเป็นผู้กระทำของปัญญาประดิษฐ์" เรื่อง "ความเป็นผู้กระทำ" เกี่ยวกับว่าระบบจักรกลเช่นเอไอ จะสามารถริเริ่มกระทำการใดๆได้เองหรือไม่ โดยเสมือนว่ามี "ความตั้งใจ" หรือ "เจตน...

เรายังคงสนทนากับผู้รับทุนจากรุ่นหนึ่งของโครงการ "จริยธรรมปัญญาประดิษฐ์จากพื้นดิน" วันนี้เราคุยกับคุณทัตดนัย คมคันศร ซึ่งทำวิจัยเกี่ยวกับ "ช่องว่างของความรับผิดชอบ" ในเอไอ คุณทัตดนัยเสนอว่าแทนที่เราจะมองหาช่องว่างของการรับผิด ซึ่งอาจจะทำได้ยากขึ้นในโลกที่เอไอมีความสามารถในการทำการต่างๆได้เองมากขึ้น เราควรจะหาเรื่องการอธิบายได้และการตอบคำถามว่าเหตุการณ์ที่ต้องมีการรับผิดชอบเกิดขึ้นได้อย่างไรมากกว่า และไม่ว่าอย่างไร การทำงานของระบบที่...